Welke producten moet ik kiezen? Wat betekenen de labels? Welke garanties geven ze? Hoe geraak ik wegwijs in de jungle van informatie? Op deze en andere vragen krijg je hier een antwoord.
Volgens cijfers van BioWallonie telde Wallonië op 31 december 2018, 1.742 gecontroleerde bioboerderijen. Dit betekent dat één op zeven boerderijen biologisch teelt. Het aantal is verdubbeld tussen 2009 en 2017. Het is duidelijk, bio heeft de wind in de zeilen. Voor consumenten die graag verantwoord eten, is het van essentieel belang om producten te kiezen die respect hebben voor het milieu, de gezondheid en de productieomstandigheden. Om de kwaliteit te garanderen, zijn labels gemaakt. Maar soms is het niet gemakkelijk om door het bos de bomen te zien ….. Betekent biologisch automatisch ook ethisch? Wie selecteert de producten bij Färm? Hoe kunnen we als consument zeker zijn van onze keuzes? We richten de schijnwerpers even op onze rekken.
En toen waren er labels
Om te weten waar de labels vandaan komen, moeten we even teruggaan in de tijd. “Vroeger was alles biologisch maar toen kwam de Tweede Wereldoorlog en met de komst van de intensieve landbouw, kwam ook het gebruik van pesticiden. Mensen luidden de alarmbel maar pas in de jaren tachtig kwam de biobeweging echt van de grond. Experts kwamen samen om na te denken over een manier om terug te gaan in de tijd, een moeilijke opgave vanwege het lobbywerk van de industrie. Er werden labels bedacht om bionormen te garanderen. Biogarantie in België of AB in Frankrijk werden gelanceerd nog vóór de Europese reglementering en zijn groene euroblaadje”, vertelt Alison Hamoir, communicatieverantwoordelijke bij Certisys, een controle- en certificatieorgaan gespecialiseerd in bio.
Eerst en vooral Europa
Binnen de Europese Unie is de eerste reglementering inzake biologische landbouw in werking getreden in 1992. De term “biologisch” is sindsdien wettelijk beschermd. We herinneren ons allemaal de beroemde yoghurt die zijn naam moest veranderen na de invoering van het Europese verbod om te verwijzen naar biologische landbouw voor levensmiddelen die geen bio-erkende landbouwproducten bevatten…. Let op voor de etiketten, terwijl het label biologisch een beschermd label is, betekenen de woorden “natuurlijk” of “ecologisch” niet iets specifiek. De verpakking maakt het product niet!
De regelgeving met betrekking tot biologisch voedsel is in alle lidstaten van toepassing. Van Rome en Parijs tot Barcelona of Brussel, het gemeenschappelijke logo van het groene blaadje laat de consument toe gemakkelijk biologische producten te herkennen.
Om biologisch gecertificeerd te zijn, moet de landbouwer milieuvriendelijke productiemethoden toepassen met respect voor milieu en gezondheid en zonder gebruik van chemicaliën of GGO’s. Dieren moeten gevoed worden met gecertificeerd biologisch voedsel en hun welzijn moet worden gegarandeerd. De kwaliteit van de biologische producten wordt vervolgens gecontroleerd in elke fase van het productieproces, van producent tot verkooppunt of restaurant via verwerker, via de verdeler en invoerder. Als men een product wil importeren dat niet afkomstig is uit een Europees land, moet men aan de toezichthoudende instantie kunnen aantonen dat het product op biologische wijze geproduceerd is.
Wie controleert?
In de Europese regelgeving wordt ook beschreven hoe biologische controles moeten worden uitgevoerd. De toepassing van de Europese wetgeving wordt binnen elk Europees land gecontroleerd door onafhankelijke certificerende instanties die door de autoriteiten van het land erkend zijn. In België wordt daarom elk bedrijf in de sector van de biologische producten gecontroleerd door één van de drie onafhankelijke en door de overheid erkende controleorganen. Certisys is de organisatie die de meeste controles in België uitvoert (bijna 3000 in 2018). Onder het Europees biolabel is er altijd de code BE-BIO-0X, deze code is het bewijs dat de controle door een erkende instantie werd uitgevoerd.
“Certysis werd opgericht in 1991 door Blaise Hommelen, die lid was van een ecologische beweging in de jaren tachtig. Zij pleitten voor respect voor het land, de arbeidsomstandigheden en de dierenrechten. In die tijd waren er nog niet veel landbouwers, hij begon als enige en vervolgens ontwikkelde de sector zich beetje bij beetje. We zijn geëvolueerd van een handvol, door de beweging in 1991, overtuigde boeren tot bijna 3000 vandaag. Hoe meer mensen biologisch consumeren, hoe meer boeren zullen overschakelen naar biologisch. »
De controle wordt altijd op het terrein zelf uitgevoerd. Praktisch gezien bestaat het hoofdzakelijk uit het bezoeken van bedrijven of boerderijen, de afname van grond-, oogst-of vleesmonsters, de controle van de herkomst van de grondstoffen en de juistheid van de etikettering.
Wanneer de uitslag van de controle positief is, geeft de officiële instantie een certificaat die de biologische oorsprong van de producten waarborgt. Zo niet, sanctioneert de organisatie het gecontroleerde bedrijf. De sanctie kan variëren van een eenvoudige waarschuwing tot een totaal verbod op het in de handel brengen van een product met de term “biologisch”.
Nationale en private labels
Naast het verplichte Europese label kan de consument op het biologisch gelabelde product ook andere private of nationale labels terugvinden naargelang het land van herkomst. Deze voldoen dan minimum aan de criteria van het Europees label, maar gaan nog wat verder. Er zijn er veel, we noemen er hier een paar op. In België is het private label Biogarantie de referentie. Het is gebaseerd op de Europese biologische regelgeving maar streeft ernaar om ook aan andere eisen te voldoen, zoals in het duurzaamheids-, ecologisch, economisch en sociaal handvest. Het label Nature et progrès heeft een baanbrekend lastenboek met veeleisende regels voor lokale landbouw. Het label Demeter is ontworpen voor reeds gecertificeerde biologische boeren die een stap verder zijn gegaan, nl. biodynamische teelt. Fairtrade heeft zijn SPP label (Symbolo de Pequeños Productores), gestart in 2006, en opgericht door het CLAC (Federatie van Latijns-Amerikaanse Fairtrade-producenten, aangesloten bij Fairtrade International).
Hoe selecteert Färm zijn producten?
Je vraagt je waarschijnlijk af hoe je favoriete producten in de rekken van onze winkels terechtkomen? Jean-David Couderc, operationeel directeur, beantwoordde onze vragen. “Bij Färm kan elke klant of medewerker een product voorstellen. Elke medewerker wordt uitgenodigd om deel te nemen aan de collectieve besluitvorming binnen het ‘ Merk Comité ’. Dit comité komt één keer per maand een halve dag samen om de kenmerken, ingrediënten, verpakking, leveringsvoorwaarden, ecologische aspecten… van het merk te bespreken. Het is dan aan hen om te oordelen of deze in overeenstemming zijn met ons ethisch handvest van producten. Als het een producent is die we niet kennen, doet de inkoopafdeling daarnaast ook een grondige analyse over de operationele haalbaarheid. Ook willen we de financiële stromen begrijpen om de maatschappij te veranderen en dus verwerpen we de op de beurs genoteerde producten. “
Misschien heb je al gemerkt dat op sommige labels omschakeling naar bio staat. “Voor ons is ondersteuning in de omschakeling naar bio heel belangrijk. Producenten hebben niet het recht om de eerste drie jaar onder het biologisch keurmerk te verkopen, dus wij steunen ze. Het eerste jaar is het nog niet toegestaan, maar vanaf het tweede jaar kunnen we hun producten wel verkopen. Als het product niet biologisch kan worden gecertificeerd, zoals bijvoorbeeld zout, zetten we niet biologisch. »
Jean-David vervolgt: “wij van Färm zijn verdedigers van BIO. We willen nog verder gaan en rekening houden met alle ethische, menselijke en economische parameters en niet alleen met de landbouwtechnologie. We hebben een merk gecreëerd dat de biowaarden respecteert: NU! We zijn samen met alle spelers rond de tafel gaan zitten en hebben op een collaboratieve en coöperatieve manier een lastenboek samengesteld. Het merk NU! dat je in onze winkels vindt, stelt ons in staat om producten aan te bieden die zo dicht mogelijk bij onze waarden aansluiten.»
Dus, toch niet zo ingewikkeld? Wees gerust, bij Färm doet iedereen zijn uiterste best om je op elk niveau van de voedselketen kwaliteitsvolle en zo lokaal mogelijke bioproducten aan te bieden. Transparantie maakt deel uit van het DNA van de coöperatieve.
