Coöperatie, een woord dat overal opduikt… Maar wat betekent het nu precies? Hoe zijn de coöperaties van gisteren ontstaan? Wat zijn de coöperaties van morgen? Hier kan je er alles over te weten komen!
Coöperaties, een fenomeen in volle opmars? Ja en Nee! Om een duidelijk beeld te krijgen, ontmoetten we Stéphane Boulanger die het Franse team van Febecoop leidt. De doelstellingen van deze vereniging zijn het verdedigen, promoten en ontwikkelen van het coöperatieve bedrijfsmodel. “Febecoop viert binnenkort haar 50e verjaardag. Het is onze missie om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van Belgische coöperaties. We worden gesteund door eerder opgerichte coöperaties, die geloven in de kracht van deze alternatieve ondernemingsvorm “zegt hij. Wij die dachten dat we over de toekomst discuteerden… Welnee! Om het coöperatieve systeem te begrijpen, moeten we eerst een kijkje nemen in de geschiedenisboeken.
Er was eens ….. We werken samen
“Aanvankelijk werden coöperaties opgericht door mensen die, met een relatief lage koopkracht, op zoek waren naar manieren om in hun basisbehoeften te voorzien”, legt Stéphane Boulanger uit. Volgens de synthese van Cécile Paul dateert de geboorte van de eerste coöperatie uit de 14e eeuw in Frankrijk waar melkproducenten samenkomen om gruyère de comté te produceren. In 1844 verenigen 28 wevers in Manchester zich en stichtten de ‘Rochdale Society of Equitable pioneers’ op die een coöperatieve winkel opent. Het doel is simpel: de klant redelijke prijzen en producten van goede kwaliteit garanderen. De initiatiefnemers beseffen niet dat ze op dat moment geschiedenis schrijven met hun consumenten coöperatie die al snel op grote schaal navolging vindt. Hier bij ons begint de Belgische geschiedenis van de coöperatieve vereniging rond 1880-1885 als antwoord op de sociale ellende. ” Een grote coöperatieve groep, de «Vooruit», werd in Gent geboren vanuit een coöperatieve bakkerij. Hieruit groeiden verder populaire apotheken, winkels en zelfs een cultureel centrum, die allemaal de kwaliteit van het leven van de werknemers wilden verbeteren. Deze initiatieven hebben andere steden geïnspireerd “, zegt onze expert. Na de Tweede Wereldoorlog floreerden de coöperaties in de vorm van kruidenierszaken waar de bevolking zich na jaren van ontbering kon bevoorraadden.” Met de komst van de supermarkten, die meer geïnteresseerd waren in de verlangens van consumenten dan in hun behoeften, kwam vrij snel een einde aan de coöperaties. Distributie coöperaties hebben daar heel sterk onder geleden en daarom werd in 1970 Febecoop geboren met als doel hun achteruitgang te remmen.” vervolgt hij.
Aan het eind van de jaren negentig herrees het model uit zijn as. Sommige reeds veel vroeger opgerichte coöperaties zijn er zelfs in geslaagd om de tijd te trotseren. Dit is bijvoorbeeld het geval met Multipharma, dat meer dan 130 jaar geleden werd opgericht met als doel solidariteit en verbetering van de gezondheid. Je zal nu misschien niet meer op dezelfde manier kijken naar de apotheek op de hoek …
Specifieke waarden en logica
“Het doel van coöperaties was altijd een bedrijf creëren dat een dienst verleent, veeleer dan kapitaalrendement. Om dit mogelijk te maken, moet er geluisterd worden naar de behoeften van de gebruikers en dienovereenkomstig evolueren, “voegt Stéphane Boulanger toe. Om het huidige concept van coöperaties beter te begrijpen, gaat er niets boven de officiële definitie van de Verenigde Naties: “een coöperatie is een autonome zelforganisatie van personen die vrijwillig samenwerken om te voorzien in gemeenschappelijke behoeften door middel van een onderneming waar ze zelf eigenaar van zijn en die ze democratisch beheren. “Daarna organiseert elke coöperatie zijn werking en organisatie volgens zijn doelstellingen en waarden. Tegenwoordig verschijnen steeds meer coöperaties voor sociale of ecologische doeleinden op de markt. “Sinds de jaren negentig wijst een groeiend aantal mensen en actoren van het maatschappelijk middenveld op sociale ongelijkheden en milieuvervuiling als gevolg van een economie die uitsluitend gericht is op winstbejag en kapitaalrendement. Burgerbewegingen pleiten voor een meer sociale en duurzamere economie. Coöperaties kunnen goede hulpmiddelen zijn, om, onder andere tegemoet te komen aan een behoefte aan zingeving en om verantwoordelijker te ondernemen “, voegt Febecoop directeur toe.In België zijn er maar liefst 25.405 coöperatieve vennootschappen. Ze kunnen een erkenning krijgen van het ministerie van economie, een soort label dat de naleving van coöperatieve principes garandeert. De partners, die tevreden zijn met een beperkt dividend, streven naar een ruimer gemeenschappelijk doel dan louter winstbejag en zijn persoonlijk betrokken bij de onderneming. Ongeacht de omvang van hun financiële investering, hebben alle partners één stem in het bedrijfsbeleid. Het aantal erkende bedrijven stijgt in België van 500 in 2010 tot 600 in 2017. Ze hebben meer dan 7.000 werknemers in dienst, een stijging van 70% in 10 jaar.De recente hervorming stroomlijnt het aantal vennootschapsvormen en brengt meer transparantie waardoor een einde komt aan 150 jaar begripsverwarring. De coöperatieve vennootschap is nu voorbehouden voor bedrijven die de specifieke waarden en logica van de coöperatie onderschrijven. De fundamenten van het coöperatieve gedachtegoed worden vertaald naar volgende coöperatieve principes: vrijwillig en open lidmaatschap, democratische controle door de leden, economische participatie van de leden, autonomie en onafhankelijkheid, onderwijs, opleiding en informatieverstrekking, samenwerking tussen coöperaties, aandacht voor de gemeenschap.
Verantwoordelijke ondernemers
Vele jongeren zetten zich in voor een duurzamere economie. In de sectoren van communicatie, voeding, energie, diensten, mobiliteit en mode zijn er recentelijk coöperaties opgericht. We stellen er enkelen aan jou voor …
Met 5 ton koffiegruis, opgehaald per fiets bij hun Brusselse partners, produceert Permafungi maandelijks 1 ton verse oesterzwammen en 10 ton natuurlijke meststof die dient voor de kweek van andere biogroenten. Een mooi voorbeeld van een circulaire economie. ” We functioneren volledig volgens participatief beleid, alle beslissingen worden genomen in samenspraak en dus niet volgens een verticale hiërarchie. We evolueren naar een werknemersparticipatie in het kapitaal. Ideaal is voor mij wanneer zoveel mogelijk mensen uit de verschillende domeinen, deelnemen aan beslissingen : leveranciers, werknemers en oprichters, “verklaart Julien Jacquet, afgevaardigd bestuurder.
Neibo is de eerste Belgische mobiele telefoon coöperatie. Ze gaat officieel van start in september 2019. Noemi Grandjean, community manager, vertelt ons over het project: “We hebben al ongeveer 2000 leden. Door het organiseren van vele informatiesessies in het hele land, hebben we burgers uit alle geledingen bereikt, zowel Nederlandstaligen als Franstaligen. De leden hebben medebeslissingsrecht, ze zullen een deel van de dividenden ontvangen en zullen genieten van kortingen op abonnementen. De raad van bestuur wordt door de leden verkozen in de Algemene Vergadering. Een deel van de winst zal geschonken worden aan andere initiatieven die door de leden worden gekozen. »
De oprichters van WecoStore, daarentegen, gaan de uitdaging aan om van respect voor het milieu en de mens een nieuwe hype te maken. “Momenteel is de coöperatie in opbouwfase. We hebben beroep gedaan op toekomstige leden om samen te definiëren wat het betekent om een mede-coöperant te zijn bij WeCo. We werken samen met JobYourself en zijn volop bezig met de lancering en uitbouw van het project. We willen een coöperatie opzetten vanuit filosofische en politieke keuzes. Naast het concept van een winkel waar de kleding ontworpen is met respect voor de werkomstandigheden en het milieu, willen we graag dat WeCo een plaats is van uitwisseling van kennis en participatie. We willen een mode verdedigen die zinvoller en duurzamer is. We streven naar een gemeenschappelijk project, waarin de mens centraal staat. De coöperatie met een sociaal doel is daarvoor uitermate geschikt “, zegt Lucie Duchesne, projectleider van het project.
Färm, zich verenigen om beter te eten
Zoals je waarschijnlijk weet, is Färm ook een coöperatieve vennootschap. Zijn missie? Alle spelers van producenten, klanten en investeerders tot medewerkers, samenbrengen rond een gezonde, biologische en lokale voeding. De coöperatie combineert distributie, (co) productie en sensibilisering. Färm wil transparantie en inspraak van iedereen bij het nemen van beslissingen. “De Raad van bestuur omvat vertegenwoordigers van beleggers maar ook werknemers, producenten en klantenleden, bekend als de cofärmers. Alle coöperanten worden uitgenodigd voor de algemene vergadering die in juni plaatsvindt. Vandaag hebben we meer dan 500 coöperanten waarvan de meesten zich aangesloten hebben met de bedoeling ons initiatief te ondersteunen. Iedereen kan deelnemen aan het project “, zegt Juliette Hannick, verantwoordelijke voor het onthaal van nieuwe leden. Christophe Servais is de vertegenwoordiger van klantenleden in de Raad van bestuur. Hij legt ons zijn motivatie uit: “Ik ontdekte Färm als klant. Tijdens een infosessie werd ik verleid door het project en de ambitie van de oprichters. Ik heb me die avond nog ingeschreven voor de aankoop van aandelen. De oprichters legden uit hoe de Raad van bestuur werkt, ik heb mijn kandidatuur ingediend en werd aangenomen. De maandelijkse bijeenkomsten zijn boeiend. De beslissingen van de Raad van bestuur worden vrijwel steeds unaniem genomen. Wanneer de collectieve intelligentie het woord neemt, kunnen de verschillende standpunten op elkaar afgestemd worden. De oprichtende leden van het project staan zonder twijfel volledig achter het concept van een participatief beleid waarin alle actoren kunnen deelnemen. »
